Những con số không để đếm – mà để thương, để nhớ
Cảm xúc định tính trong ca dao tục ngữ Việt Nam
Có những con số sinh ra để tính. Và cũng có những con số sinh ra để cảm.
Không phải cộng trừ nhân chia, không phải để đo đếm cho đủ – mà là để gợi, để thấm, để chạm vào trái tim người nghe.
> “Thương em chín đợi mười chờ”
“Chiều chiều ra đứng ngõ sau/ Nhớ về quê mẹ ruột đau chín chiều…”
Những câu thơ ấy không phải đang liệt kê số lần, số lượt.
Mà là đang gợi mở những tầng sâu trong cảm xúc con người.
Con số – trong tâm hồn người Việt – là biểu tượng của cảm xúc
“Chín” là sự chín muồi, dồn nén, thăm thẳm như nỗi chờ đợi dài lâu mà vẫn dịu dàng, lặng thầm.
“Mười” là đầy đặn, tận cùng, không thể hơn được nữa – như một lời thề thốt vô điều kiện.
“Chín chiều” là hình dung tượng trưng cho một nỗi nhớ nhiều đến mức… không diễn tả nổi, nên mượn con số để nói cho gọn, mà lại dằn vặt và dằng dai vô hạn.
Trong ca dao, con số không mang tính toán học.
Chúng là tín hiệu của cảm xúc. Là những đơn vị đo của lòng người – không chính xác nhưng rất thật.
Những con số có hồn, có chiều
Người Việt rất hay dùng số lẻ khi nói về cảm xúc. Vì:
Số lẻ thường gợi chuyển động, chưa tròn vẹn, nên hợp với những thứ còn dang dở trong tình yêu, trong thân phận.
Số chẵn, nhất là số mười, tượng trưng cho cái gì trọn vẹn, toàn thể, lý tưởng – nên được dành cho tình cảm tuyệt đối.
> “Ba chìm bảy nổi chín lênh đênh” – là phận người long đong, nổi trôi, nghe thôi đã thấy mệt mỏi.
“Một thương tóc bỏ đuôi gà / Hai thương ăn nói mặn mà có duyên” – không phải để xếp hạng, mà là để dẫn nhịp cho tình thương mộc mạc.
Những con số ấy không khô khan, mà như đang thổn thức, như đang thì thầm bằng chất giọng của thời gian.
Từ định lượng sang định tính – và thành thi ca
Chỉ cần đi qua một lớp cảm xúc, những con số thoát khỏi vai trò đếm đo – và trở thành ngôn ngữ biểu tượng của tâm hồn.
Không đếm cho đủ – mà gợi cho sâu.
Không đo cho chính xác – mà đong bằng trái tim.
Thế mới thấy, người Việt không chỉ sáng tạo ra lời thơ, mà còn biết trao linh hồn cho con số.
Để mỗi lần đọc lên một câu ca dao – là lòng người lại thổn thức bởi những ẩn dụ không cần giải thích.
Số học là của toán. Nhưng số cảm – là của văn hóa.
Và trong ca dao tục ngữ Việt, những con số chính là những giọt nhạc ngắn gọn của trái tim.
Một dạng nhịp thở không cần gõ, chỉ cần nghe – và thấy lòng mình rung khẽ...